Pelvik Taban Nedir?
Pelvik Taban; kas dokusu, fasya (vücut bölümlerini saran destekleyen ve birbirinden ayırarak sabit tutan kolajen açısından yoğun bağ doku katmanı), ligamentler (bir kemiği başka bir kemiğe bağlayan yapı) ve konnektif dokudan (bağ doku) oluşan hamak şeklinde bir yapıdır. Abdominopelvik kavite dediğimiz alt karın ve leğen kemiği çevresi bölgenin alt kısmında yatay düzlemde bulunan multifonksiyonel bir yapıdır.
Pelvik Tabanın İşlevi Nedir?
Pelvik taban iç organlar ve pelvis (leğen kemiği) için anatomik destek sağlar. Sindirim sistemi (dışkılama), boşaltım sistemi (işeme) fonksiyonları ve cinsel fonksiyon ile ilişkilidir. Pelvik taban intraabdominal basıncı oluşturabilir ve kontrol edebilir, bunu abdominal kaviteyi saran kaslarla yapar. İnsan vücudunun fizyolojik olarak işleyiş mekanizması çoğunlukla basınç ilişkileriyledir. Örneğin kalp atışı belirli bir basıncın üzerinde olmalıdır ki dolaşım sağlanabilsin. İntraabdominal basınç ise karın içi basıncıdır. Bazı yemek işletmelerinin önünde gel gel yapan balon adamların buna benzer bir basınç (hava akımıyla) ile ayakta duruyor gibi gözüktüğünü düşünebiliriz. Pelvik taban kasları ayrıca lumbal omurganın dik duruşuna da katkı sağlar.
Pelvik taban kaslarını tramboline benzetebiliriz, aşağı ve yukarı hareket edebilirler. Nefes aldığımız zaman diyafram (ana solunum kası) aşağı iner ve akciğerlerimiz genişler. Bu olay iç organları karın boşluğu içerisinde aşağı iter ve iç organları sıkıştırmamak için pelvik taban kasları gevşer ve esner. Nefes verdiğimizde ise diyafram normal pozisyonuna gelir ve gevşer. Pelvik taban kasları da normal pozisyonuna gelir.
Güçlü pelvik taban kasları öksürük, hapşırık, gülme ve ağırlık kaldırma aktivitelerini yaparken abdomene ve pelvik tabana ekstra bir yük yüklendiği zamanlarda oldukça önemlidir.
Pelvik Taban Fonksiyon Bozukluğu Nedenleri
Pelvik taban disfonksiyonları (bozuklukları) insanlar arasında kişinin kendisini rahatsız edici ve yaygın olan ama normal sayılamayacak durumlar için şemsiye terimdir.
Pelvik taban kasları aşırı kasılmış spazm durumunda olabilir ya da azalmış aktiviteye sahip olabilir ve kasılmakta zorlanır. Ancak kişinin yaşadığı semptomlar karma tipli de olabilir.
Aktivitesi azalmış pelvik taban semptomları
- Koşma, zıplama, öksürme, hapşırma, gülme durumlarında kaçırma (mesaneye baskı uygulayan her durum)
- Anlık gelen acilen işeme ve dışkılama ihtiyacı
- Pelvik taban kas kasılmaları zayıf hissedilir
- Tampon ya da menstural kap düşebilir
- Cinsel ilişki eskisi gibi hissettirmeyebilir
- Ağırlık, basınç ya da çekilme hissi
- Bacaklarının arasında yumurta ya da top varmış gibi hissedilebilir
- Vajina girişinde bir çıkıntı fark edilebilir
- Tuvalete zamanında yetişememe
- Mesaneyi ya da bağırsakları tam boşaltamama hissi
- Sakroiliyak eklem ağrısı, kalça ağrısı
- Kronik kabızlık
Aktivitesi artmış pelvik taban semptomları
- Koşma, zıplama, öksürme, hapşırma, gülme durumlarında kaçırma (mesaneye baskı uygulayan her durum)
- Anlık gelen acilen işeme ve dışkılama ihtiyacı
- Pelvik taban kas kasılmaları zayıftır ya da düşük dayanıklılığa sahiptir
- Mesaneyi boşaltmaya başlatmada veya tamamen boşaltmada zorluk
- Penetrasyon (cinsel birleşme) ile ağrı hissi
- Cinsel ilişki sırasında veya sonrasında ağrı
- Pelvik, abdominal, kasık ya da genital organ bölgesinde inatçı geçmeyen ağrı
- Travma, doğum esnasında yırtılma ya da yardımcı araç gereç kullanımı gerekmesi
- Kegel egzersizleri yapmak ya da bu kasılmayı sürdürmeye çalışmak semptomları kötüleştirir
- Endometriozis, internal sistit, vajinismus veya disparoni tanısı
- Kronik kabızlık
- Yürüyüş bozukluğu
- Travmatik yaralanma (sırt ya da kalça bölgesinde)
- Kronik stres
Pelvik taban kaslarının aşırı kasılması durumu öğrenilmiş davranış/patern olarak varsayılır. Stres, tehdit altında hissetmek, ağrıya karşı koruma davranışı, emosyonel durum (utanç, anksiyete, korku), sık sık tekrarlayan şekilde tuvalet ihtiyacını tutma davranışı bunlara örnek olarak verilebilir.
Risk faktörleri
- Hamilelik, çoğul gebelik
- Normal doğum (uzamış veya zorlu doğum)
- Menopoz
- İlerleyen yaş
- Pelvik bölge cerrahileri, prostat cerrahileri, histerektomi
- Kronik kabızlık, aşırı ıkınma
- Obezite (Beden kitle indeksi 30’un üzerindeyse)
- Nörolojik hastalıklar (İnme veya MS gibi)
- Spinal yaralanmalar (Mesane ve bağırsak ile ilgili nöral bağlantılarda hasar varsa)
- Pelvik bölge yaralanmaları ve sinir yaralanmaları
- Kronik öksürük
- Sık hapşırma
- Diyabet
- Sık idrar yolu enfeksiyonu
- Elit atletler, yüksek etkili sporla uğraşanlar
- Bel ağrısı geçmişi (pelvik taban kasları bel bölgesinin stabilizasyonunda rol alır)
- Bedensel hareket eksikliği (sedanter yaşam)
- Kafein, sigara, alkol kullanımı
- Doğumsal anomaliler
- Gastrointestinal rahatsızlıklar (irritabl bağırsak sendromu)
Pelvik Taban Rehabilitasyonu Nedir?
Pelvik taban kaslarının yeniden eğitilmesi, kasların koordinasyonunun geliştirilmesi, ağrının azaltılması, intraabdominal basıncın regüle edilebilmesi, derin solunum tekniklerinin kişiye öğretilmesi gibi yaklaşımları içeren bir tedavi yöntemidir.
Pelvik taban rehabilitasyonundaki amaç beden farkındalığı ve propriosepsiyon hissini arttırmak (kas kasılmasıyla da bu his çalışılmış olur), kas gevşemesini ve elastisitesini geliştirmek ve ağrıyı azaltmaktır.
Pelvik Taban Rehabilitasyonu Uygulama Alanları Nelerdir?
Alt üriner sistem disfonksiyonları
- Üriner inkontinans: İdrar kaçırma
- Urgency: İdrara acilen çıkma isteği, sıkışma
- Frequency: Sık idrara çıkma
- Noktüri: Gece uykudan uyanıp bir veya birden fazla kez idrara çıkma ihtiyacı
- Enürezis nokturna: Uykuda idrar kaçırma, gece altını ıslatma
- Disüri: İdrar yaparken ağrı, yanma ya da batma hissi
- Hesitancy: İdrar yapmaya başlamada zorluk
- İşeme sonrası damlatma
- Bozulmuş mesane duyusu
- Straining (ıkınma) mesaneyi boşaltmak için karın kaslarını zorlaması
- İşeme zorlukları
- Kesikli işeme
- Zayıf akımlı işeme
- Mesaneyi tam boşaltamama
- Tekrarlı idrar yolu enfeksiyonu
- Pelvic organ sarkması (pelvik organ prolapsusu): pelvik bölgedeki organların (Mesane, rahim,rektum veya ince bağırsak) normal konumlarından aşağı doğru sarkması durumudur.
Bağırsak disfonksiyonları
- Konstipasyon (Kabızlık)
- Fekal urgency: Ani, güçlü ve kontrol edilemeyen dışkılama isteği
- Fekal frequency: Normalden daha sık dışkılama, günlük dışkılama sayısının artması
- Koital fekal urgency (Cinsel ilişki sırasında dışkılama hissi veya ani dışkılama isteği)
- Koital fekal inkontinans (cinsel ilişki sırasında dışkı kaçırma durumu)
- Stres fekal inkontinans
- Fekal taşma inkontinansı (rektumda uzun süre biriken sert dışkının neden olduğu sızıntı şeklinde dışkı kaçırma)
- Tenesmus (Rektum veya mesanede tam boşalmamış hissi ile birlikte sıkışma veya kramp tarzı ağrı)
- Straining (ıkınma)
- Anorektal ağrı semptomları (defekasyon esnasında ağrı, inflamatuar anorektal ağrı, non-inflamatuar anorektal ağrı)
- Tam boşaltamama
- Rektal hiposensivite, rektal hipersensitivite
- Parmak ile boşaltma
- Rektal kanama
- Anorektal prolapsus
- Soiling (dışkı sızıntısı veya lekelenme; kontrolsüz, istemsiz ve genellikle az miktarda dışkının iç çamaşırı veya giysiye bulaşması durumu), defekasyon sonrası soiling (anal sfinkterin tam kapanamaması veya rektumda dışkı kalması ile ilişkilidir)
Nörojenik kaynaklı disfonksiyonlar
Nörojenik mesane ve/veya nörojenik bağırsak etkilenimi olabilir. Sinir etkilenimi sebebiyle mesane ve bağırsak kontrolü etkilenir.
Nörolojik Fizik Tedavi ile ilgili bilgi almak isterseniz ilgili yazımıza bakabilirsiniz.
- Omurilik yaralanması
- Multiple skleroz
- Miyelomeningosel
- Serebral palsi
- Parkinson hastalığı
- Serebrovasküler kazalar
- Travmatik beyin hasarı
- Boyun ve omurilik tümörü
- Cauda equina sendromu
- Transvers miyelit
- Multisistem atrofisi
- Pelvik sinir hasarı ve diyabet
Kronik pelvik ağrı
Kasık, kalça, suprapubik bölgede 6 aydan uzun süren ve adet dönemi ile ilişkili olmayan ağrılar
- Ağrılı mesane sendromu
- Üretral ağrı sendromu
- Prostat ağrı sendromu
- Skrotal ağrı sendromu
- Testiküler ağrı sendromu
- Post vazektomi ağrı sendromu
- Epididimal ağrı sendromu
- Endometriozis ile ilişkili ağrı sendromu
- Vajinal ağrı sendromu
- Vulvar ağrı sendromu
- Klitoral ağrı sendromu
- Anorektal ağrı sendromu
- Anismus
- Pudental ağrı sendromu
- Perineal ağrı sendromu
- Pelvik taban kas ağrı sendromu Kuyruk sokumu kemiği ağrı sendromu
Seksüel disfonksiyonlar
Erkeklerde;
- Erektil disfonksiyon
- Ejekülasyon gecikmesi
- Erken boşalma
Kadınlarda;
- Orgazmın gecikmesi veya olamaması
- İlişki öncesi ve sırasında yetersiz vajinal yağlanma
- Vaijnal laksite
- Cinsel ilişkiye izin verecek kadar vajinal kasları gevşetememe
- Vajinismus
Erkeklerde ve kadınlarda;
- Sekse ilgi veya istek eksikliği
- Uyandırılamama
- İlişki sırasında ağrı
Gebelik veya doğum sonrası dönemle ilişkili disfonksiyonlar:
- Pelvik kuşak ağrısı, bel-boyun ağrısı, siyatik, torasik omurga ağrısı
- Sakroiliak disfonksiyon, simfizis pubis disfonksiyonu, koksidinya
- Hamileliğe bağlı osteoporoz
- Ayak ve bacak ağrısı, kondramalezi patella, huzursuz bacak sendromu
- Torasik outlet sendromu, karpal tünel, brakiyal pleksus, meraljia parestetika, Posterior tibial sinir kompresyonu
- Urge ve stres inkontinans, urgency, frequency
- Diastazis rekti (sadece hamilelik sonrası kadınlarda görülmez)
- Varikoz ven
- Hemoroid
- Kas krampları, yorgunluk, uykusuzluk
- Tromboembolizm
Diğer problemler
- Diastazis rekti (karın ön duvarındaki kasların birbirinden ayrılması)
- Dismenore (regl dönemi ağrısı)
- Endometriozis (Rahim iç tabakasına benzeyen dokunun rahim dışında yerleşmesi ve adet döngüsüyle birlikte ağrı ve iltihap oluşturması)
- Hormon tedavisi alan menapozlu kadınlar
- Pelvik travmalar, kas iskelet sistemi bozuklukları
- Pelvik ve abdominal cerrahi sonrası pelvik taban disfonksiyonları
- Anatomik bozukluklar sonucu pelvik taban disfonksiyonları: ekstrofi vezika (mesane normal anatomik yerinde değildir, vücudun dışındadır), ARM (Anorektal malformasyon)
- Konjenital(doğumsal) veya edinilmiş konnektif doku bozuklukları
Pelvik Taban Rehabilitasyonu Kimlere Uygundur?
lojik ve yapısal bir problem yoksa 5 yaş ve üzeri herkese uygulanabilir. Nörolojik ve/veya yapısal bir problem varsa her yaşta uygulanabilir.
Pelvik Taban Rehabilitasyonu Yöntemleri
Pelvik Taban Kasları Eğitimi
Pelvik taban kaslarını çalıştırmak için komut vermek bira zordur. Gözle görülmeyen ve vücudun özel bir bölgesinde yerleşim gösteren kaslar oldukları ve özel bir fonksiyonları olduğu için kolay anlaşılmayabilir.
Pelvik taban kaslarının kasılması için yapılan denemelerde bazı hatalar yapılmaktadır. Pelvik taban kasları yerine başka kaslarda aktivasyon meydana gelebilir: örneğin rektus abdominis (karın kası), gluteal kaslar (popo çevresi kaslar) ve addüktör kaslar (iç bacaktaki kaslar). Bazen de kompansatuar (telafi edici) hareketler ortaya çıkabilir; pelvik tiltler, nefes tutma manevraları gibi. Bu hareketler ortaya çıktığı zaman pelvik taban kasları kasılmış illüzyonu yaratılır.
Pelvik tabanın etkili bir şekilde fonksiyon gösterebilmesi için kasılıp kas boyunu kısaltabilmesi ve ayrıca gevşeyip uzayabilmesi de gerekir. Egzersiz yaparken gevşeyebilmenin önemini de unutmayın.
Elektrik Stimülasyonu
Pelvik taban kaslarında hiç kasılma olmayan birinden az kasılma oluşturulabilen birinde de kullanılabilir. Elektrik akımı ile kaslar ve sinirler dışarıdan bir uyaranla uyarılır.
Biofeedback Cihazı
Biofeedback cihazı size egzersizi doğru yapıp yapmadığınız konusunda geribildirim verir. Hareketi gözlemleme imkanı verdiği için gelişimi kişi kendi de gözleyebilir.
Genel Kas Kuvvetlendirmesi
Araştırmalar bize gösteriyor ki pelvik taban kaslarının eğitimi ile uygulandığında tedavinin efektifliği artıyor. Vücudun bir bütün olduğunu ve belirli kasların birbiriyle bağlantı halinde olduğunu unutmamak gerekir. Güçlü kalça kaslarına sahip olmak, kalça eklem hareketinin geniş aralığını koruyabilmek, abdominal (karın) kaslarının güçlü olması ve ayak çevresi kaslarının hareketleri destekliyor olması rehabilitasyon sürecinde oldukça önemlidir.
Günlük Yaşam İçin Tavsiyeler
- Sıvı alımı ve işeme için günlük tutmak
- Kafein gibi mesane ve bağırsak irritanlarından uzak durmak ya da azaltmaya çalışmak
Kaç seans gereklidir? Rehabilitasyon süresi ne kadar sürer?
- 6-12 hafta arasında haftada bir veya iki seans önerilir. Ancak tedavi süresi daha uzun da sürebilir.
- Evde fizik tedavi seansı almak isterseniz iletişime geçebilirsiniz.
