Yatak yarasının oluşma sebebi, kişinin tek bir pozisyonda uzun bir süre geçirmek zorunda kalmasıdır. Felç, inme, omurilik yaralanmaları, ALS, yaşlılık, koma gibi bir çok durumda sabit pozisyonda uzun süreli yatış yatak yaralarının oluşumuna sebep olmaktadır.
Yatak yarası tabiri daha çok halk arasında kullanılır; bası yarası, basınç ülseri, dekübit ülseri olarak da bilinmektedir. Vücudun herhangi bir bölümünü etkileyebilir. Sürtünme veya baskı yatak yaralarının oluşumuna sebep olabilir. Dirsekler, dizler, topuklar, kuyruk sokumu ve ayak bileği çevresindeki kemik bölgeleri daha hassastır.
Bası yaraları tedavi edilebilen rahatsızlıklardır ancak tedavi çok gecikirse ölümcül komplikasyonlara dahi yol açabilme potansiyeline sahiptirler. ABD’de yoğun bakım servislerindeki yatak yarası yoğunluğunun %17 – 21 arasında olduğu hesaplanmıştır. Bu oran maalesef ki Türkiye’de daha yüksektir.
Yatak yaraları hakkında bilinmesi gereken 5 gerçek
• Hareket etmekte zorlanan bireyler etkilenir.
• Kemik çıkıntılı kısımlar daha yüksek baskıya maruz kaldıkları için daha risklidir.
• Evre evre gelişir. Erken evrede teşhiş tedaviyi kolaylaştırır. Komplikasyon riski azalır.
• Hastaların pozisyonlanması, yatma yönlerinin sık sık değiştirilmesi yatak yaralarını engellemenin en önemli yoludur.
Yatak yaraları 4 evre olarak değerlendirilebilir:
• Cilt kırmızı görünür ve temasta o bölge sıcak hissedilir. Kaşıntılı olabilir.
• Ağrılı açık bir yara ya da etrafında renksiz bir deri ile bir blister olabilir.
• Derini altında doku hasarı nedeniyle kraterimsi çukur bir görüntü oluşur.
• Deride ve dokuda ciddi hasar görünür. Enfeksiyon beraberinde olabilir. Kaslar, kemikler ve tendonlar dışardan gözlemlenebilir.
• Yara enfekte haldedir. Alttaki dokular görünür. Enfeksiyon tüm vücuda yayılmıştır.
Yatak Yaralarının Tedavisi Nasıl Olur? Yatak Yaralarına Ne İyi Gelir?
Yara iyileşmesine dair önemli bir bilgi vermek gerekirse, açık bir yaranın büyük bir hızla iyileşemeyeceği gerçeğidir. İyileşme gerçekleştiğinde bile yatak yarasının verdiği hasar nedeniyle doku yükseklik farkları oluşabilir. İleri evre yaralara ameliyat ile müdahale etmek gerekebilir. Düşük evrede tespit edilen bası ülserleri doğru tedavi uygulmasıyla birkaç hafta içinde iyileşir.
Yatak Yarası Tedavisinin Aşamaları
Basıncın kaldırılması ve pozisyonlama: Aynı bölgeye olan sürekli bası zaten ana etkendir. Sabit duruş dolaşımı bozuyor, terleme ve nem ile birleştiğinde cildi kolay yara açılır bir hale getiriyor. Hastaya sıklıkla pozisyon değiştirilir. Köpük ped ve yastıklar yardımıyla yaranının üzerindeki basınç kaldırılır.
Yaranın temizlenmesi: Küçük yaralar yumuşak müdahaleler ile sabun ve su aracılığı ile temizlenebilir. Açık yaralar her sargı değişiminde solüsyon ile temizlenmelidir.
İdrar ve dışkı kontrolünün sağlanması: Yaranın hijyeninin sağlanması açısından elzemdir. İdrar ve dışkı teması ciddi enfeksiyonlara yol açabilir.
Ölü dokunun çıkartılması: İltahaplanmış ve ölü dokunun debritmanı yapılır.
Pansuman: yaranın korunması ve iyileşmenin hızlanması için uygulanır. Ölü dokuları çözer, enfeksiyona karşı koruyucu rol üslenir.
Antibiyotik kullanımı: Yaraya krem yoluyla uygulanabilir aynı zamanda gereksinimde ağız yoluyla da antibiyotik kullanımı gerekebilir.
Erken dönem basit yaralar evde dahi tedavi edilebilirken nispeten şiddetli yaralar için mutlaka bir sağlık profesyöneli ile tedavi edilmelidir.
Yazar hakkında